1916

Ο άνευ περιορισμών θαλάσσιος πόλεμος των υποβρυχίων συνεχίστηκε μέχρι την άνοιξη του 1916.  Πάνω από 200 πλοία είχαν βυθιστεί από τον γερμανικό στόλο. Παρ’ όλα αυτά, υπό την απειλή της εισόδου της Αμερικής στον πόλεμο, η Γερμανία ανακαλεί τις χωρίς περιορισμούς επιθέσεις της σε εμπορικά πλοία.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, επικεφαλής του βρετανικού ναυτικού ήταν ο Πρώτος Λόρδος του Υπ.Ναυτικών, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Βλέποντας το τέλμα στο οποίο είχε οδηγηθεί το συμμαχικό στρατόπεδο κατά τα δύο πρώτα χρόνια του πολέμου σχεδίασε μια επιχείρηση σε μια περιοχή διαφορετική από τις άλλες• στόχος ήταν να επιτεθεί στον σύμμαχο της Γερμανίας, την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αποφάσισε ότι με μια επίθεση στα Δαρδανέλια η Τουρκία θα έβγαινε από τον πόλεμο και στη συνέχεια θα έστελναν όπλα στη σύμμαχό τους, τη Ρωσία. Με λίγα λόγια δηλαδή αποσκοπούσε να νικήσει τη Γερμανία αποδυναμώνοντας πρώτα τους φίλους της.

Ο. Τσώρτσιλ

Η επιχείρηση των Δαρδανελίων ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1915 και ολοκληρώθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1916.  Αρχικά τόσο οι Γάλλοι όσο και οι Βρετανοί βομβάρδισαν τα τουρκικά οχυρά που φυλούσαν τα Δαρδανέλια. Τα παλιά θωρηκτά όμως τα περίμενε μια έκπληξη. Ο τουρκικός στρατός είχε σπείρει νάρκες στα σημεία στα οποία τα συμμαχικά πλοία θα έκαναν τους ελιγμούς τους. Με αυτό τον τρόπο κατάφεραν να βυθίσουν 3 θωρηκτά. Τουλάχιστον 100 άνδρες σκοτώθηκαν τότε.

Τα ναρκαλιευτικά προσπάθησαν να καθαρίσουν το θαλάσσιο ναρκοπέδιο. Όταν περιόρισαν τις νάρκες, Βρετανοί, Γάλλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες αποβιβάστηκαν στην χερσόνησο της Καλλίπολης (25.04.1915). Η επιχείρηση ήταν βέβαιη αυτοκτονία. Οι Τούρκοι είχαν άριστη άμυνα. Τόσο ο Γερμανός όσο και ο Τούρκος διοικητής ήταν εξαιρετικοί. Μολονότι ο συμμαχικός στρατός ήταν μεγάλος σε αριθμό, ηττήθηκε κατά κράτος (250.000 απώλειες). Τον Ιανουάριο του 1916 τα στρατεύματα ανακαλούνται και ο Τσώρτσιλ απομακρύνεται από τη θέση του.

Ύστερα από τη μεγάλη αυτή ήττα για την Αντάντ στις θάλασσες επικρατούσε σε γενικές γραμμές ηρεμία. Κάποιοι έλεγχοι, λίγες διασώσεις, οπωσδήποτε τίποτα το αξιοσημείωτο.

Κάποια στιγμή όμως η ρουτίνα διακόπηκε. Μαζί με νέο στρατηγό η Γερμανία υιοθέτησε και νέες τακτικές. Στέλνει λοιπόν θωρηκτά σε δύο περιοχές, στο Κιέλ και στο Βιλχελμσάβεν για περιπολίες στη Νορβηγία. Στόχος αυτή τη φορά ήταν να βρει τα βρετανικά θωρηκτά έξω από τις βάσεις τους. Όταν αυτά θα έβγαιναν, η Γερμανία θα έστελνε τα «Ντρέντνοτ», για να τα καταστρέψουν. Οι Βρετανοί αντιλήφθηκαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και έβγαλαν νωρίτερα τον στόλο στη θάλασσα.

Όλοι λοιπόν άρχισαν να ετοιμάζονται για την πολυαναμενόμενη ναυμαχία. Η τοποθεσία; Γιουτλάνδη.

Οι Γερμανοί δεν είχαν αντιληφθεί πως ο βρετανικός στρατός ήταν ενήμερος. Στις 31 Μαρτίου 1916 ο κύριος γερμανικός στόλος απέπλευσε. Οι δύο στόλοι πλησίασαν ο ένας τον άλλο με ταχύτητα 50 μίλια την ώρα. Η ναυμαχία πλησίαζε.

Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τη ναυμαχία της Γιουτλάνδης σε δύο φάσεις. Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης ο βρετανικός στόλος υπέστη ισχυρό πλήγμα. Τα γερμανικά καταδρομικά βύθισαν δύο πλοία, το«Βασίλισσα Μαίρη» και το «Ατρόμητος». Ωστόσο, κατά τη δεύτερη φάση της ναυμαχίας, το βρετανικό ναυτικό έδειξε τη δύναμή του. Οι Γερμανοί έχασαν 1 Ντρέντνοτ, 4 καταδρομικά και 5 αντιτορπιλικά. Οι Άγγλοι έχασαν όμως ακόμη ένα θωρηκτό, το «Αήττητος». Εν τέλει ο γερμανικός στόλος διέφυγε, αφήνοντας με αυτόν τον τρόπο και τις δύο πλευρές να πιστεύουν ότι είχαν νικήσει.

Στις Η.Π.Α η πολιτική κατάσταση ήταν έκρυθμη. Ο Γουίλσον μόλις είχε επανεκλεγεί Πρόεδρος των Η.Π.Α. Αρκούσε μια ακόμη αφορμή, για να μπει και η Αμερική στον πόλεμο. Η Γερμανία από την άλλη, βλέποντας για ακόμη μια φορά τη στασιμότητα που είχε επέλθει, παίρνει τη μοιραία απόφαση να επιστρέψει στις παλιές καλές μεθόδους πολέμου, δηλαδή στον θαλάσσιο πόλεμο δίχως όρια. Ο Γουίλσον έδωσε στη Γερμανία μια τελευταία προειδοποίηση. Οι Γερμανοί όμως αδιαφόρησαν και αύξησαν την παραγωγή υποβρυχίων. 110 υποβρύχια βρίσκονταν ήδη στις θάλασσες, ενώ μέχρι την άνοιξη του 1917 είχαν βυθιστεί τουλάχιστον 500 καράβια.

1917

Τον Απρίλιο του 1917 οι Η.Π.Α κηρύσσουν τελικά τον πόλεμο στη Γερμανία. Οι Βρετανοί χάρηκαν ιδιαίτερα στο άκουσμα της νέας αυτής είδησης. Παρ’ όλα αυτά το πρόβλημα παρέμενε. Πώς θα εξασφάλιζαν την ασφάλεια του άμαχου πληθυσμού;

Σκέφτηκαν λοιπόν τα εμπορικά πλοία να ταξιδεύουν με τη συνοδεία πολεμικών. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν τουλάχιστον να τα υπερασπιστούν. Παράλληλα έθεσαν στην υπηρεσία του πολέμου ένα νέο πολεμικό μέσο, τα αερόπλοια. Με τη βοήθεια αυτών αποσκοπούσαν στον εντοπισμό των γερμανικών ναυτικών θέσεων. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως τα υποβρύχια περνούσαν ένα μεγάλο μέρος της ημέρας στην επιφάνεια.  Τα αερόπλοια κινούνταν σε ακτίνα 1.500 μιλίων για 50 ώρες τη φορά. Ήταν επίσης εφοδιασμένα με τορπίλες, βόμβες και αυτόματα όπλα. Όλα όμως αυτά τα μέσα μπορούσαν να επιφέρουν πλήγμα μόνο στην επιφάνεια της θάλασσας. Και με τα υποβρύχια που βρίσκονταν στον βυθό τι θα γινόταν;

Τη λύση σε αυτό το καίριο ζήτημα έδωσε μια νέα συσκευή, το υδρόφωνο.Το υδρόφωνο ουσιαστικά ήταν κάτι σαν μικροφωνάκι με βασική ιδιότητα τον εντοπισμό του ήχου των κινητήρων του εκάστοτε υποβρυχίου.Έτσι οι ναύτες μπορούσαν να υπολογίσουν σε τι βάθος βρίσκονταν τα υποβρύχια.

 Σιγά – σιγά μετά το υδρόφωνο άρχισαν να εμφανίζονται και νέα θανατηφόρα όπλα. Η βόμβα βυθού είναι ένα από αυτά. Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με νάρκες που ρίχνονταν από τα πλοία και ανατινάζονταν σε ορισμένο βάθος. Τα περιθώρια, όπως καταλαβαίνετε, είχαν στενέψει. Το 1918 οι σύμμαχοι έριξαν 70.000 νάρκες στη θάλασσα. Η πιο έξυπνη ωστόσο ιδέα των Βρετανών, κατά τη γνώμη μου, είναι το «Φράγμα του Ντόβερ». Το φράγμα αυτό ήταν κάτι σαν πλέγμα από δίχτυα και νάρκες με θύματα τα υποβρύχια που βρίσκονταν στη Μάγχη.

 Κατά το 1918 οι ναυτικές συγκρούσεις συνεχίστηκαν. Η Μεγάλη Βρετανία είχε πετύχει, με μεγάλο ωστόσο οικονομικό και κοινωνικό κόστος, τους στόχους της. Ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού στρατού είχε διασχίσει με ασφάλεια τον Ατλαντικό Ωκεανό και ο ναυτικός αποκλεισμός των γερμανικών λιμανιών συνεχιζόταν με επιτυχία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μονογραφίες

D. Reynolds, The Long Shadow: The Great War and the Twentieth Century, New York (WW Norton & Co), 2014² [1^η: 2013]

Μεταφρασμένες εκδόσεις

M. Howard, The First World War, Oxford (Oxford University Press), 2002 (ελλ. έκδοση: Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, μτφρ. Χ. Τσαλικίδου, επιμ. Γ. Αβραμίδης, Θεσσαλονίκη (Θύραθεν), 2004)