Η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα γνωρίσει στη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της αρκετές ήττες στα πεδία των μαχών. Καμμιά όμως ήττα δεν έφερε την αυτοκρατορία τόσο κοντά στην καταστροφή της όσο αυτή μετά τη μάχη της Άγκυρας και τον εμφύλιο που την ακολούθησε.

Μετά τη νίκη του εναντίον των Σταυροφόρων στη μάχη της Νικόπολης το 1396, ο σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Α΄ στρέφει το ενδιαφέρον του προς την ανατολική Μικρά Ασία και τη βόρεια Συρία. Στα πλαίσια αυτού του ενδιαφέροντος, ο Βαγιαζήτ προσαρτά στο σουλτανάτο του πολλά εμιράτα, ανάμεσα στα οποία είναι η περιοχή του Καραμάν, πλούσια σε μεταλλεία, και την επικράτεια του Κάντι Μπουχεντίν. Αρκετοί από τους εκδιωχθέντες εμίρηδες καταφεύγουν στην αυλή του Τίμουρ του Χωλού (Ταμερλάνος). Αυτός με παρότρυνσή τους ξεκινά μια τριετή εκστρατεία εναντίον των Οσμανιδών. Η εκστρατεία θα είναι καταστροφική για την κεντρική Μικρά Ασία, αφού η ύπαιθρος θα ερημωθεί και μεγάλες πόλεις, όπως η Σεβάστεια, θα καταστραφούν. Τελικά οι δυο στρατιές συναντιούνται έξω από την Άγκυρα της μικρασιατικής Γαλατίας.

Οι δύο στρατοί ήταν σχεδόν ίδιοι ως προς τη σύνθεσή τους. Ειδικότερα, και οι δύο βασίζονταν στο ελαφρύ ιππικό, αν και στις τάξεις των Οσμανιδών υπήρχε το βαρύ πεζικό των επίλεκτων γενίτσαρων ως προσωπική φρουρά του σουλτάνου και αρκετοί Σέρβοι υπό τον Στέφανο Λαζάροβιτς, που ήταν υποτελής του Βαγιαζήτ. Ο Τίμουρ δεν επιτίθεται αμέσως αλλά διατάσσει τους άντρες του να φράξουν όλες τις πηγές νερού και να περιμένουν μέχρι να εξαντληθούν οι αντίπαλοι. Όταν συμβαίνει η τελική επίθεση, τα πράγματα εξελίσσονται άσχημα για του Οσμανίδες. Τη μάχη ανοίγει το ελαφρύ ιππικό και των δυο πλευρών. Το έμπειρο μογγολικό ιππικό των τιμουριδών δε δυσκολεύεται να κατατροπώσει το κατώτερο μικρασιατικό ελαφρύ ιππικό του Βαγιαζήτ. Μάλιστα αρκετές μονάδες, βλέποντας τους πρώην εμίρηδες στις τάξεις του Τίμουρ, αλλάζουν στρατόπεδο και επιτίθενται μαζί με τον στρατό του  Τίμουρ. Βλέποντας αυτό οι Σέρβοι, που μέχρι τότε παρουσίαζαν αξιόλογη αντίσταση,  υποχωρούν και καταφέρνουν να ξεφύγουν. Ο Βαγιαζήτ όμως δεν έχει παρόμοια τύχη. Αφού περικυκλώνεται, μαζί με τους γενίτσαρους αντιστέκεται όσο μπορεί, αλλά τελικά αιχμαλωτίζεται από τον Τίμουρ. Μετά τη μάχη, ο Τίμουρ κάνει επιδρομή στη δυτική Μικρά Ασία και καταστρέφει την πόλη της Σμύρνης. Τελικά αποχωρεί από την περιοχή της Μ. Ασίας, αφού πρώτα αποκαθιστά τους εμίρηδες στις επικράτειές τους, και παίρνει μαζί του ως τρόπαιο σε ένα κλουβί τον Βαγιαζήτ, ο όποιος πεθαίνει στην αιχμαλωσία.

Η επομένη της εκστρατείας του Τίμουρ βρίσκει το Οθωμανικό Κράτος σε δεινότατη κατάσταση. Συγκεκριμένα, ο στρατός έχει διαλυθεί, η Μικρά Ασία έχει ερημωθεί, ο ένας υποτελής μετά τον άλλον αποτινάζει την υποτέλεια και το κυριότερο ήταν ότι δημιουργήθηκε ένα κενό εξουσίας, το όποιο έπρεπε να καλυφθεί. Ο Βαγιαζήτ είχε έξι γιους, τον Μεχμέτ (Μωάμεθ), ο όποιος θα είναι παρών στη μάχη της Άγκυρας και θα καταφέρει να διαφύγει, τον Ίσα, τον Σουλεϊμάν, τον Μουσταφά^[1], τον Μούσα και τον Γιουσούφ^[2].

Ο Σουλεϊμάν είναι ο πρώτος που αναπτύσσει δράση μετά την καταστροφή στην Άγκυρα. Περνά μαζί με τον βεζίρη Αλί και πολύ στρατό στην Καλλίπολη και επιβάλλει την κυριαρχία του επί των ευρωπαϊκών κτήσεων των οσμανιδών. Το Σεπτέμβριο του 1402 θα φτάσει έξω από την Κωνσταντινούπολη και λίγο αργότερα θα υπογράψει συνθήκη ειρήνης με τον πρίγκιπα της Βλαχίας^[3], Μίρτσεα, και θα επιτεθεί εναντίον των Σέρβων και των Ενετών. Το 1403 υπογράφει συνθήκη με τον Μανουήλ τον Β΄ και παραχωρεί στους Ρωμαίους τα εδάφη της Προποντίδας και της Μεσημβρίας^[4], καθώς και τη Θεσσαλονίκη.

Την ίδια περίπου περίοδο ο Ίσα είχε εδραιώσει την κυριαρχία του στη δυτική Μικρά Ασία με έδρα τη Νικομήδεια της Βιθυνίας, ενώ λίγο αργότερα ο Μεχμέτ θα πάρει τον έλεγχο της κεντρικής Μικρός Ασίας με έδρα την Αμάσεια. Τα αδέλφια δε θα συγκρουστούν απευθείας, αλλά ο Σουλεϊμάν προσπαθεί να σταθεροποιήσει την κατάσταση στα Βαλκάνια μετά την αποστασία πολλών υποτελών, ενώ ο Μεχμέτ  προσπαθεί να ξαναπάρει τα εδάφη στη Μικρά Ασία που χάθηκαν μετά τη μάχη της Άγκυρας. Τα πρώτα σύννεφα εμφανίζονται ήδη από το 1404, όταν ο Σουλεϊμάν αποβιβάζεται στη Μικρά Ασία και συντρίβει τον Ίσα. Λίγο αργότερα μεταφέρει την έδρα του στην Προύσα. Ταυτόχρονα με τα δρώμενα στο ασιατικό μέτωπο, οι Τούρκοι κάνουν επιδρομή εναντίον της Βλαχίας και συγκρούονται στον νότιο ελλαδικό χώρο με τους Ενετούς και τους Γενουάτες.

Η κύρια φάση του πολέμου θα αρχίσει όμως το 1407, όταν ο Μεχμέτ αρχίζει τις διεκδικήσεις εναντίον του Σουλεϊμάν. Στα πλαίσια αυτών των διεκδικήσεων αποστέλλεται το 1409 ο νεότερος αδελφός του Μεχμέτ, Μούσα, στη Βλαχία με εντολή να κινηθεί εναντίον του Σουλεϊμάν. Ο Μούσα θα ξεκινήσει λοιπόν από τη Σινώπη και θα κατευθυνθεί  προς τη Βλαχία. Από εκεί θα αρχίσει με τη στήριξη του Μίρτσεα να συγκεντρώνει αρκετούς άνδρες, οι όποιοι σε μεγάλη πλειονότητα ήταν δυσαρεστημένοι με τον Σουλεϊμάν. Η πρώτη μάχη θα δοθεί στην Ιάμπολη τον Φεβρουάριο του 1410 και θα λήξει με ήττα του Σουλεϊμάν. Η ήττα αυτή θα ενθαρρύνει τον Μεχμέτ να επιτεθεί εναντίον των ασιατικών εδαφών του αδελφού του και έτσι θα καταφέρει να τον εκδιώξει από την Ανατολία. Ο Σουλεϊμάν παρά τον όποιο αρχικό αιφνιδιασμό του, καθότι δεν περίμενε ένα τέτοιο εγχείρημα, καταφέρνει να αναδιοργανωθεί και να συντρίψει τον αδελφό του στις μάχες στο Κοσμίδιο στις 15 Ιουνίου 1410 και της Ανδριανούπολης έναν μήνα μετά. Ο Μούσα καταφεύγει αυτή τη φορά στη Σερβία και προετοιμάζεται, για να αντιμετωπίσει ξανά τον αδελφό του. Ο Σουλεϊμάν θα συγκεντρώσει αρκετό στρατό και θα σπεύσει να νικήσει τον Μούσα. Κατατροπώνεται όμως οριστικά κάπου στην περιοχή της σημερινής νότιας Σερβίας και προσπαθεί να καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη, αλλά στην πορεία  δολοφονείται.

Με τον θάνατο του Σουλεϊμάν τα δυο αδέλφια έρχονται σε συμφωνία διαμοιρασμού του κράτους. Ο Μούσα θα πάρει την Ευρώπη με έδρα την Ανδριανούπολη και ο Μεχμέτ τη Μικρά Ασία με έδρα την Προύσα. Για τα επόμενα δυο χρόνια επικρατεί ειρήνη στις σχέσεις των δύο αδελφών. Αυτό εκμεταλλεύεται ο Μούσα, για να διεξάγει πολέμους σε όλα τα μέτωπα. Δυστυχώς ο Μούσα σε αντίθεση με τον Σουλεϊμάν ήταν πιο αδύναμος στη διακυβέρνηση του κράτους. Πολλές από τις αποφάσεις του δυσαρεστούν τους διοικητικούς υπάλληλους του αρχικά και μεγάλο μέρος του πληθυσμού μετά, γεγονός που οδηγεί σε κοινωνικό αναβρασμό.

Την ιδία περίοδο ο Μεχμέτ προετοιμάζεται για το τελικό χτύπημα. Αμέσως μετά τη ρήξη των σχέσεων των δυο αδελφών, ο Μεχμέτ υπογράφει συνθήκη με τον Μανουήλ Β΄ και υποχρεώνει τους Ρωμαίους να περάσουν με τον στόλο τους τον στρατό του στην αντίπερα πλευρά των Στενών. Ο Μούσα πληροφορείται τις κινήσεις του αδελφού του και σπεύδει να τον αντιμετωπίσει. Η αποφασιστική μάχη δίνεται έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης τον Ιούλιο του 1413. Και οι δυο πλευρές θα έχουν μεγάλες απώλειες, όμως ο πιο έμπειρος  Μούσα παίρνει τη νίκη και αναγκάζει τον αδελφό του να καταφύγει προς την Κωνσταντινούπολη. Παρά τη νίκη του όμως ο Μούσα δεν καταφέρνει να καταστρέψει τον αδελφό του, ενώ η ολοένα αυξανομένη εχθρική στάση μεγάλου μέρους της επικράτειάς του τον αποδυναμώνει συνεχώς. Τελικά τα δύο αδέλφια θα συγκρουστούν στη μάχη της Σόφιας. Εκεί ο Μούσα θα νικηθεί οριστικά και στην προσπάθειά του να διαφύγει πιθανώς προς τη Βλαχία δολοφονείται. Με το τρόπο αυτό αρχίζει η μονοκρατορία του Μεχμέτ του Α΄, παππού του Μεχμέτ του Β΄, του αποκαλουμένου για τους συμπατριώτες του πορθητή.

Συγκεφαλαιώνοντας, η περίοδος των ταραχών που ξεκινά με τη μάχη της Άγκυρας το 1402 και τελειώνει με τη μάχη της Σόφιας το 1413, αποτελεί μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της τουρκικής ιστορίας. Ποτέ ξανά δε θα γνωρίσουν οι Τούρκοι τέτοιου είδους κατάσταση στην οποία να κινδυνεύουν τόσο πολύ ως κρατική οντότητα. Μόνο στο διάστημα μεταξύ του 1912 με 1922 οι Τούρκοι θα ξαναγνωρίσουν τέτοιου βαθμού ήττα και αποσταθεροποίηση του κράτους τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνόγλωσση

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. IX: Βυζαντινός Ελληνισμός, Μεσοβυζαντινοί και Υστεροβυζαντινοί χρόνοι, Αθήνα (Εκδοτική Αθηνών), 1978

Χ. Ι. Κονταρίδης, Ο οθωμανικός στρατός (1299-1922): οργάνωση, οπλισμός, τακτικές μάχης και στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις, Αθήνα (Ευρασία), 2012

Μεταφρασμένη

1. Inalcik, The Ottoman Empire, the classical age 1300-1600, London (Weidenfeld and Nicholson), 1973 (ελλ. έκδοση: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: Η κλασική εποχή 1300-1600, μετάφρ. Μ. Κοκολάκης, Αθήνα (Αλεξάνδρεια), 1995

^[1] Ο Μουσταφά για πολλούς δε θεωρείται γνήσιος γιος του Βαγιαζήτ, ενώ η πρώτη εμφάνισή του θα γίνει το 1416 ως αρχηγός μια εξέγερσης εναντίον του Μεχμέτ του Α΄.

^[2] Ο Γιουσούφ δε θα παίξει κανένα ρόλο στους διαδοχικούς πόλεμους των αδελφών του. Μάλιστα θα καταφύγει στον Ρωμαίο αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη, όπου και θα βαπτιστεί ορθόδοξος και λίγο αργότερα θα πεθάνει.

^[3] Βλαχία είναι το τμήμα της νότιας Ρουμανίας, το όποιο κατά τον ύστερο μεσαίωνα υπήρξε ανεξάρτητο κράτος και αξιόλογη στρατιωτική δύναμη στα Βαλκάνια με αρκετές νίκες εναντίον των Τούρκων.

^[4] Περιοχή στη Θράκη στη θέση της σημερινής Νεσεμπάρ της Βουλγαρίας στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.